Bir yıl önce yaşadığımız ve hepimizde derin acılar bırakan depremlerde ve sonrasında engelli bireylerin sorunları çözülemedi hatta bazıları için sorunlar artarak devam ediyor.
6 Şubat 2023 tarihinde 11 ilimizi vuran şiddetli depremlerde 53 bin civarında insanımız hayatını kaybetti, 107 binden fazla insanımız yaralandı. Yaralananların birçoğu uzuvlarını kaybetti ve hayatını engelli olarak sürdürüyor. Yaralı olarak kurtulup hayatını engelli olarak sürdürenler çadır kamplarda veya konteyner barınma yerleşimlerinde engellilere uygun olmayan şartlarda kalıyorlar.
Deprem bölgesinde kişisel öz bakım ve mimari erişilebilirlik sorunları başta olmak üzere engelli ve engelli hale gelmiş bireyler için yaşam son derece zor olarak devam ediyor. Erişilebilir ve hijyenik tuvalet koşulları olmadığı için çok sayıda engelli enfeksiyonlara bağlı hastalıklar nedeniyle hayatlarını kaybettiler.
Engelli ve engelli hale gelmiş öğrenciler erişilebilirlik sorunları nedeniyle okullara hala gidemiyorlar.
Uzuv kaybı olan bireylerin ortez ve protez ihtiyaçlarının çoğunluğu hala karşılanmadı.
Engelli ve depremde engelli hale gelmiş bireyler ile ailelerine ve diğer bakım yapanlara yeterli ve uygun psikososyal destek hala sağlanmadı. Rehabilitasyon ve kabullenme süreçleri yönetilmedi hala yönetilmiyor.
Deprem bölgesinde ortopedik ve görme engellilerle hareket kısıtı olan bireylerin çoğunluğu hala erişilebilir çevreye ihtiyaç duyuyorlar. Deprem sonrası oluşturulan barınma alanlarında engel yaratan mimari yaklaşım nedeniyle engellilerin güvenli ve onurlu yaşamı için gereken erişilebilirlik ihtiyaçları sağlamadı.
Engellilerin birçoğu dağıtılan destek ve yardımlara eşit bir biçimde ulaşamadı.
Ortopedik Engelliler ve hareket kısıtı olanlar uzun süre hareketsiz kaldıkları için bası yaraları oluştu. Bası yaraları sonucu çok sayıda engelli ve yatalak bireyler hayatlarını kaybettiler ve kaybetmeye devam ediyorlar.
Bu olumsuzlukların sebebi hazırlıklı olmayışımızdır.
Deprem anında ve sonrasında Engelli bireyler nasıl davranmaları gerektiği konusunda bilgi sahibi değiller.
Bakım merkezlerinde huzur evlerinde bakım yapan personel ve engellilerin aile üyeleri de deprem öncesinde deprem anında ve deprem sonrasında ne yapacaklarını bilmiyorlar.
Bu alanda çalışan yetkin ve etkin kişiler de engelli ve diğer özel gereksinimli bireylerin depreme hazırlanması, deprem anı ve deprem sonrasında yapılması gerekenler konusunda yeterli bilgi ve deneyime sahip değiller. Bu nedenle verdikleri farkındalık eğitimlerinde ve risk azaltma stratejileri oluşturulurken engelli bireylerle ilgili tedbirlerden bahsedilmiyor.
Profesyonel ve gönüllü kurtarma ekipleri de engellilerin deprem öncesi hazırlık, deprem anında müdahale ve sonrasındaki kurtarma faaliyetlerinde yanlışlar yapıyorlar, çünkü gerekli bilgiye sahip değiller.
İlgili kamu kuruluşları da deprem sonrasında engelli bireyler ve engelli hale gelmiş bireylerle ilgili yapılması gerekenler konusunda yeterli bilgi ve deneyime sahip değiller.
Umuyoruz hükümet, belediyeler ve alanda çalışan profesyonel kurumlar ve gönüllüler anlattığımız olumsuz durumların düzeltilmesi için gerekli adımları atarlar.
Gelecek depremlerde riskleri en aza indirmek için Hükümetin ve Belediyelerin engelli ve diğer özel gereksinimli bireyleri depreme hazırlama ve deprem sonrasında engelli ve o depremde engelli hale gelmiş bireyler için derhal ciddi çalışmalar yapması stratejiler oluşturması gerekiyor.
Afet durumlarında engelli ve engelli hale gelmiş bireyler için alınması gereken önleyici tedbirler başta olmak üzere kurtarma süreci ve sonrası hizmetlerin hükümet ve yerel yönetimler tarafından “ÖNCEDEN” planlanması gerekmektedir. Deprem ülkesindeyiz ve mutlaka depreme hazırlıklı olmamız gerekiyor.
Bu bağlamda Engelli bireyler özelinde acil durumların yaşandığı anlarda özel gereksinimlerin belirlenmesi de zor olur, dolayısıyla da kişiye uygunsuz yardım sunulur. Örneğin ortopedik, görme ve işitme engelli bireyleri çıkarmak özel bilgi gerektirir, zihinsel olarak farklı gelişen biriyle iletişim kurmak için özel eğitim ve deneyim gerekir. Başta Otizmli bireyler olmak üzere farklı zihinsel gelişim gösteren birey tanımadığı ortam ve kişilerle daha zor iletişim kurarlar.
Depremde engelli bireylere yardım etmek için onun ihtiyaçlarına uygun özel yöntem ve hazırlıklar yapılmalıdır.
Toplanma ve geçici barınma alanlarına erişilebilirlik konusunun incelenmesi başta olmak üzere, deprem sonrasında banyo ve tuvaletlerin erişilebilirliğinin sağlanması gerekmektedir.
Özel gereksinimli bireylerin ve ailelerinin konuyla ilgili eğitilmesi, apartman yönetici ve görevlilerinin eğitimi, sosyal işletme yönetici ve çalışanlarının eğitimi gibi bir çok hazırlığın yapılması gerekmektedir.
Deprem öncesinde engelli ve özel gereksinimli bireylerin en çok zaman geçirdikleri yerlerde bir çanta içinde aşağıdaki ihtiyaçları bulundurmaları önemlidir. Su, Toz Maskesi, Düdük, Cep telefonu, Birçok paket bebe bisküvisi, Acil sağlık çantası, Fener, Sık kullandığı ilaçlar, Sağlık Bilgilerinin yer aldığı acil sağlık kartı gibi bilgiler çantalarında bulunmalıdır.
Depremi ne zaman ve nerede yaşayacağımızı bilmediğimiz için her an her yerde hazırlıklı olmalıyız.
Adem Kuyumcu
Sosyal Pedagog, Bakım, Rehabilitasyon ve Erişilebilirlik Uzmanı
