Yaya yolları yayalara yasak !

Yayalar yaya yollarında yürüyemiyor. Çünkü yaya yolu üzerinde telefon şirketlerinin, elektrik şirketlerinin kutuları,  elektrik direkleri, lokanta masaları, ticarethanelerin tezgahları, uygun dikilmemiş ağaçlar, çöp konteynerleri, park etmiş otomobiller ve motorların yarattığı engeller var. Motosikletlerin ve diğer motorsuz hızlı araçların da yaya yollarını kullanmaları nedeniyle yarattığı tehlikeler var.

Son günler de Türk Telekom fiber optik kabloların kutularının yaya yollarının ortasına veya uygun olmayan yerine koyarak engeller yaratıyor. Belediyelerden izin aldıklarını söyleyerek yaptıkları bu uygulama yaya yolunda vatandaşın güveli yürümesine engeller yaratmaktadır. Mutlaka konulması gerekiyorsa daha doğru konumlandırılmalı, görme engelliler çarpmasını ve kutuların üzerinde yüksek gerilim tehlikesi işareti olduğu için çocukların temasını önlemek için tedbirler alınmalıdır. Belediyeler de bu ve benzer izinleri verirken erişilebilirlik standartlarına aykırı uygulama yapılamayacağından hareketle izin vermelidir.

Yaya yollarında erişilebilirlik çalışmaları yapıldığında tüm vatandaşlar rahat ve güven içinde yürüyebilecekler, ayrıca nüfusun %12,29 unu oluşturan engelliler, %5 ini oluşturan yaşlılar ve her yıl doğan 1 milyon 300 bin civarında bebek ve ailelerin evlerinden çıkıp hayata katılımlarını sağlamış ve özgürleşmelerine, bağımsız yaşamlarına katkı sağlamış olunacaktır.

Belediyelerin yaya yollarını yaya vatandaşların kullanımına uygun hale getirmesi, işgalleri önlemesi gerekmektedir. Bu konuda ülke genelinde ciddi uygulamaların hayata geçmesi ve toplumsal bir duyarlılık oluşması gerekiyor.

Belediyeler tarafından yanlış ölçülerle yapılmış yaya yollarının üzerine ayrıca farklı engeller konulunca yaya trafiğini sağlamak mümkün olmuyor. Yaya yolunu kullanamayan vatandaşlarsa taşıt yolundan yürümek zorunda kalınca ölümle ve ağır yaralanmalara varan kazalarla karşılaşıyorlar. Belediyenin yanlış uygulamaları, bazı kurumların ve işletmelerin işgalleri yüzünden insanlar hayatlarını kaybediyor, araç sürücüleri kaza sonucu yargılanıyorlar.

Yaya yolları yaya trafiğini düzenleyen alanlardır. Yaya yolları üzerinde yürümeyi engelleyecek direk, dükkanların tezgâhları, masalar, trafik işaret direkleri, elektrik ve telefon şirketlerinin kutuları, yanlış dikilen ağaçlar dahi olamaz. Yaya yolunda en az 150 cm genişliğinde gerekirse nüfus yoğunluğuna göre 300 cm genişliğine kadar işgalsiz temiz yürüme alanı yapılması standartlara göre zorunludur. Herkes için kentsel tasarımın kısa adı olan Erişilebilirlik TS 9111, TS 12576 ve TS 12460 standartlarını kapsamaktadır.

Taşıt yolunu kullanması gereken plakalı motorlu taşıt olan motosikletlerinin özellikle yemek, paket, kargo teslimatları yapan kuryelerin yaya yolunu kullanmaları ciddi yaralanmalara sebep olmaktadır. Motosikletlerin yasak olmasına rağmen yaya yolunu kullanması önlenmelidir.

Bisiklet ve Scooter gibi yürüme hızından çok daha hızlı hareket eden ulaşım araçlarının da yaya yolunu kullanması yanlıştır.

Kentler de yaya yollarının herkesin rahat ve güvenli ulaşımına, erişimine ve kullanımına uygun olması gerekmektedir. Tüm vatandaşların evlerinden çıkıp yaya yollarını kullanarak eğitim, sağlık, çalışma, spor, sanat ve sosyal hayata eşit katılımını sağlamak yerel yönetimlerin görevlerindendir.

Engelli bireyler, yaşlılar ve bebekli ebeveynler de diğer bireyler gibi yaya yollarını kullanarak her yere ulaşabilmesi ve erişebilmesini sağlamak için kanunlar ve standartlar oluşturulmuştur. Oluşturulan standartların yerel yönetimler tarafından doğru olarak uygulanması zorunluluktur. Kanun ve standartları uygulamayan belediyelere ve kuruluşlara Erişilebilirlik Denetleme Komisyonları tarafından maddi para cezaları ve idari cezalar uygulanmaktadır.

Erişilebilirlik olarak adlandırılan “herkes için erişilebilir kentsel tasarım” konusunda 2004 ve 2005 yılında çıkan 5216 ve 5393 sayılı belediyeler kanunundaki maddeler bağlayıcıdır. Kanunlar 7 Temmuz 2005 yılında yayınlandıktan sonra yeni yapılan tüm yaya yollarının, kamu binalarının ve toplu ulaşım araçlarının erişilebilirlik standartlarına uygun olması zorunluluğunu getirmiş, eskilerin yenilenmesi amacıyla da 7 yıl süre tanımıştır. Süre 2012 yılında dolduktan sonra tek sefere mahsus olmak üzere 1 + 2 yıl uzatılmıştır. Uzatmanın amacı Erişilebilirlik İzleme ve Denetleme Komisyonlarının kurulup gelen şikayetleri incelemesi ve yapmayan kuruluşlara ceza kesmesini sağlamaktır. Uzatma süresi de 7 Temmuz 2015 yılında dolmuştur.

Geçen sürelerde belediyelerin yaya yollarının ve kamu binalarının yapımında Erişilebilirlik Standartlarına uymadıkları görülmüştür. Bu durum engelli vatandaşların hayata katılımına engel yarattığı için ayrımcılık yaratmaktadır ve anayasal suçtur.

Belediye başkanları, fen işleri, yapı işleri, park bahçeler, yol yapım ve ruhsat birimlerinin bağlı olduğu başkan yardımcıları, genel sekreter yardımcılıkları ve ilgili müdürler bu konuda yasal sorumlu kişiler olarak çeşitli cezalarla karşı karşıyadır.

Konuya duyarlılık gösterip sesimizi duyan birkaç belediye başkanı ile stratejik plan oluşturup birlikte çalışmalara başladık. Umuyoruz tüm belediye başkanları aynı duyarlılığı gösterip erişilebilirlik konusunda görevlerini doğru yaparlar ve kendilerine oy veren ya da vermeyen herkesi memnun ve mutlu ederler.

Tüm vatandaşların hayata eşit katılımını sağlamak için Yaya yollarını yayalara verelim. Rahat ve güvenli yaya yolu ulaşımını sağlayalım. Bugün bu kararı alıp başlamak mümkün…

Adem Kuyumcu

Erişilebilir kent ve Erişilebilir Turizm uygulamaları danışmanı

Engelsiz Hayat Dayanışma Derneği Başkanı